Strach to jedna z pierwotnych reakcji na grożące niebezpieczeństwo lub nieznane, związana silnie z instynktem przetrwania. Nic dziwnego, że dziki kot boi się ludzi. Stan, w którym udomowiony kocur czy kotka lęka się niemal wszystkiego jest jednak nienaturalny. Jakie są objawy kociego strachu, jak oswoić lękowego kota i jak zmniejszyć poziom jego niepokoju? Dowiesz się tego z naszego artykułu.
Spis treści:
Kot - przyjaciel człowieka od zarania dziejów
Według definicji kot domowy (z łac. Felis catus domesticus) to udomowiony gatunek ssaka z rzędu drapieżnych (Carnivora) z rodziny kotowatych, pochodzący najprawdopodobniej od kota nubijskiego (Felis lybica). Został oswojony przez człowieka już ponad 9500 lat temu! Fakt ten potwierdzają badania DNA sporządzone przez naukowców z Instytutu Jacquesa Monoda w Paryżu. Na potrzeby badania
przeanalizowano szczątki ponad 200 kotów z czasów egipskich, z grobów Wikingów, a nawet z epoki kamienia. Od tej pory ranga kotów wciąż rosła: były uważane m.in. za strażników domostwa, bóstwa czy opiekunów zbiorów i zapasów żywności. Felis catus towarzyszył człowiekowi w większości codziennych czynności: łapiąc myszy, oddalając w symboliczny sposób choroby oraz tworząc silne więzi ze swoimi opiekunami. Jak to możliwe, że tak bliski przyjaciel może bać się człowieka? A może źródłem kociego lęku jest coś zupełnie innego?
Dlaczego mój kot jest lękliwy?
Lęk u kotów to złożone zjawisko, manifestujące się poprzez reakcje organizmu na zagrożenie, często pochodzące z nieznanego dla nas źródła. Najczęstsze przyczyny stresu u mruczka to:
-
Hałas: wielu początkujących właścicieli kotów zastanawia się, czy koty boją się hałasu. Niestety, odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. Głośne i niespodziewane dźwięki np. burzy, fajerwerków, dzwonka telefonu komórkowego czy remontu u sąsiada kot odbiera jako niebezpieczeństwo. Nic dziwnego: w końcu kocie uszy są w stanie wyłapać dźwięki o częstotliwości nawet do 60kHz! Dla porównania, zakres słyszalności u człowieka wynosi jedynie do 20kHz.
-
Duże zmiany w otoczeniu: takie jak przeprowadzka, narodziny nowego członka rodziny, adopcja kota czy psa czy nawet zmiana układu mebli, mogą wywoływać u kotów stany lękowe.
-
Traumatyczne doświadczenia: zwierzęta, które miały traumatyczne doświadczenia w przeszłości takie jak maltretowanie, pobyt w schronisku czy wypadek, mogą być bardziej skłonne do lęku.
-
Wiek: starzejący się mózg u starszych kotów może również generować niepokój, szczególnie w przypadku problemów z pamięcią lub postępującą demencją.
-
Choroby: takie jak rozstrój żołądka, toksoplazmoza, toksokaroza, wścieklizna,
giardioza czy bóle stawów u kocich seniorów mogą powodować niepokój, drażliwość,
ataksję (niezborność ruchową), nadmierne pobudzenie zwierzęcia, a nawet halucynacje.
-
Podróże: mruczki zmuszane do zmiany miejsca pobytu, np. z powodu wizyty u weterynarza czy wyjazdu właściciela, mogą odczuwać paniczne przerażenie na myśl o separacji z opiekunem lub pobytem z dala od domu.
-
Nieumiejętnie przeprowadzona socjalizacja: aby stać się pewnymi siebie i dobrze przystosowanymi do środowiska kotami, kocięta potrzebują właściwej socjalizacji w pierwszych tygodniach i miesiącach życia.
-
Dziedziczność i charakter kota - niektóre osobniki mogą odziedziczyć skłonność do strachliwości od kocich rodziców. Cechy genetyczne mają bowiem wpływ m.in. na temperament oraz związane z tym reakcje zwierząt na bodźce z zewnątrz.
Nie tylko stres - objawy OCD czyli zaburzeń obsesyjno - kompulsywnych u kota
Koty mogą również cierpieć na zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD), charakteryzujące się nadmiernymi i powtarzającymi się zachowaniami. Chociaż przyczyny OCD u kotów nie są w pełni znane, uważa się, że stres może być jednym z triggerów, które je wywołują. Opiekunowie, nieświadomie wzmacniając takie zachowania, mogą próbować ukoić zwierzę lub poświęcać mu dodatkową uwagę, co może przyczynić się do nasilenia objawów. Należy również zauważyć, że niektóre rasy, zwłaszcza koty syjamskie oraz pochodzące z Azji, takie jak Maneki-neko czy bobtail, są genetycznie predysponowane do pewnej puli zachowań obsesyjno-kompulsywnych.
Po czym poznać, że kot się boi?
Każdy kociarz czy kociara wie z pewnością, jak jego kot okazuje strach. Jak rozpoznać, że kot przejawia objawy stresu lub niepokoju? Jednym z typowych objawów jest zmiana postawy pupila. Kiedy zwierzak czuje się zaniepokojony, może przybierać pozycję defensywną – opuszczać ogon i uszka, przybliżając się ku ziemi. Jego oczy mogą być szeroko rozwarte, a ciało - napięte jak struna. Przerażony kot na widok zbliżającego się psa lub innego napastnika może wydawać charakterystyczne dźwięki, takie jak warczenie lub skomlenie. Dzwonek do drzwi, przejeżdżający za oknem motocykl, brzdęk tłuczonego szkła - na tego rodzaju zagrożenia kocur czy kotka może zareagować też syczeniem lub wyciem.
Właściciela zatroskanego o samopoczucie pupila powinny też zastanowić takie zachowania kota jak gryzienie i drapanie mebli, próby połknięcia przedmiotów niejadalnych, agresywne zachowanie wobec domowników, znaczenie salonu czy kuwety moczem, załatwianie się poza kuwetą. Interwencji ze strony właściciela wymaga z pewnością kot, który często wymiotuje lub ma uporczywe biegunki. Wystraszony kot może mieć też problemy skórne, przejawiające się nadmiernym drapaniem czy wygryzaniem futerka wokół łap. Chronicznie zestresowany pupil często miewa trudności ze snem i nie przejawia żadnego zainteresowania nawet ulubionymi zabawkami. Apatii zestresowanego kocurka lub kotki mogą towarzyszyć zmiany apetytu, przejawiające się nadmiernym jedzeniem lub wręcz odwrotnie, zostawianiem nietkniętej miseczki. Warto zwrócić uwagę na te subtelne oznaki, aby zidentyfikować stres u psa i podjąć odpowiednie kroki w celu złagodzenia jego niepokoju. Regularna obserwacja i zrozumienie behawioralnych sygnałów są kluczowe dla zapewnienia zdrowia psychicznego i emocjonalnego pupila.
Jak pomóc lękliwemu kotu?
Kiedy kot przejawia objawy lęku i schroni się w bezpiecznym miejscu, pozwól mu na chwilę samotności i spokojne zregenerowanie nerwów. Gdy pupil się uspokoi, możesz nagrodzić go za to zdrowym smakołykiem, np. zwiększającymi odporność przekąskami dr Seidla czybezzbożowym przysmakiem dla kotów Brit Care Cat Snack Shiny Hair. By zachęcić go do wyjścia z ukrycia, możesz też napełnić miskę pupila jedzeniem. Ponadto, napięcie kota zmniejszy z pewnością spokojne otoczenie. By Twój dom wydał mu się przyjaźniejszy, kup pupilowi wygodne legowisko i ustaw je w spokojnym miejscu, z dala od głośnych urządzeń i sprzętów AGD oraz przeciągów.
Nawet największy koci leniuszek nie spędza codziennie całych dni w kocim legowisku. Z tego względu strachliwemu kociakowi zapewnij więcej miejscówek, dostosowanych do jego charakteru i poziomu aktywności. W tym celu w mieszkaniu umieść drapak/drzewko, który zaspokoi naturalną potrzebę drapania. Jeśli metraż na to pozwala, w domu umieść kilka drapaków w różnych miejscach, np. jeden w salonie, drugi w sypialni, trzeci na balkonie lub korytarzu. Balkon zabezpiecz siatką, taką jak siatka balkonowa marki Petstory. By kot mógł obserwować otoczenie z wysokości, zamontuj półki naścienne. Zanim stawiać na nich rzędy książek czy kwiatów, zostaw na meblach wolne miejsce dla kociego przyjaciela. Świetnym pomysłem jest też zakup tzw. kociego drzewka. To rodzaj legowiska-drapaka wyposażonego w poduszki, domki, hamak, zabawki oraz podesty. Wielopoziomowy domek dla kota oferuje zwierzęciu nie tylko schronienie. Często posiada też zintegrowane zabawki, które rozładują napięcie zestresowanego pupila. Kocie drzewko może być też wyposażone w sizalowy drapak, idealny do czyszczenia pazurów kocurka. To designerski dodatek do nowoczesnego salonu, który z pewnością zwróci uwagę nie tylko zwierząt, ale też odwiedzających Cię przyjaciół czy rodziny.
Stwórz kotu kryjówki
By uciec od źródła niepokoju, zlęknione zwierzę często szuka bezpiecznej kryjówki: w legowisku, tunelu czy budce dla kotów, a także na drapaku, pod kanapą, łóżkiem, stołem, za firanką albo na szafie. Niektóre kotki czy kocurki wybierają bardziej nietypowe kryjówki, takie jak kartonowe pudło, wanna, obudowa lodówki czy... otwarta walizka. Kryjówka to kluczowy element wyposażenia kociego domu – dla zlęknionego kocurka pełni rolę bezpiecznego azylu. Daje też możliwość odizolowania się, gdy kot tego potrzebuje. Ponadto, schronienie na wysokości pozwala futrzakowi na obserwację otoczenia z bezpiecznej pozycji. By zadomowić się w swojej kryjówce, za pomocą 9 gruczołów kot roztacza w niej swój naturalny zapach: orzechowy w przypadku kocura nie poddanego zabiegowi kastracji lub owocowy, jeśli jest wysterylizowany lub wykastrowany.
Spędzaj z pupilem czas na zabawie i nauce komend
Kluczowym aspektem w leczeniu depresji u kota jest zadbanie o jego aktywność i czas wolny. Warto skupić się na różnorodnych formach zabawy, przykładając szczególną wagę do wspólnych aktywności. Istotne jest też zapewnienie zwierzęciu rozrywki pod Twoją nieobecność. Przez długie godziny pupila mogą zająć np. zabawki edukacyjne i interaktywne. To efektowne narzędzie do zwalczenia początków depresji u kota z kilku przyczyn. Przede wszystkim zabawka typu spinner, piłki interaktywne, mata Lick’n'Snack, labirynt czy tor do wyciągania smakołyków zmusza kota do myślenia i podejmowania samodzielnych decyzji. Poprzez to podnosi jego wiarę we własne zdolności oraz stymuluje kociaka intelektualnie. Ponadto, zabawki interaktywne gwarantują różnorodność doznań i działają na różne zmysły: od wrażliwych na dźwięki uszu kota, przez narząd wzroku, czucia, ruchu i smaku. Co więcej, interaktywne akcesoria wypełnione przysmakami stanowi formę nagrody i natychmiastowej gratyfikacji za włożony na rozpracowanie zabawki wysiłek. Ruchome zabawki w formie myszy na sprężynach albo węża mogą stworzyć też złudzenie towarzystwa, gdy pupil zostaje w domu sam na dłużej. Jak widać, zapewnienie kotu różnorodnych form rozrywki, zwłaszcza za pomocą zabawek interaktywnych, może wpłynąć korzystnie na jego samopoczucie i stan psychiczny, wspomagając proces leczenia dłuższego lęku i depresji.
Zadbaj o socjalizację kociaka na wczesnym etapie życia
Twój kot reaguje na hałas czy niespodziewanych gości, ukrywając się pod łóżkiem? W takich sytuacjach głaskanie i przytulanie może tylko pogłębić poziom stresu wystraszonego kota. W skrajnej sytuacji zaczepiany przez opiekuna pupil może nawet ugryź lub boleśnie podrapać właściciela. By nie doszło do powyższych sytuacji,
kota warto zsocjalizować: z ludźmi, przedmiotami i dźwiękami z najbliższego otoczenia oraz innymi zwierzętami. Najdogodniejszy czas na przeprowadzenia socjalizacji przypada na okres od 2. do 7. tygodnia życia kociaka.
Odrębnego podejścia do socjalizacji wymaga kot lub psiak ze schroniska. Temat jego adaptacji w nowym domu poruszyliśmy w innym wpisie blogowym.
John Bradshaw - brytyjski ekspert w dziedzinie kociej behawiorystyki, w swojej książce pt. Zrozumieć kota wykazuje, że do drugiego tygodnia życia największy wpływ na kocię ma jego kocia mama. Po tym okresie idolem młodego kota staje się rodzeństwo. Wspólne zabawy w tym okresie uczą kocięta poprawnych zachowań społecznych, w tym kontrolowania siły ugryzienia czy wstępu do nauki polowania. Wczesne tygodnie życia to także czas, gdy koty nawiązują więzi międzygatunkowe, zarówno z ludźmi, jak i innymi zwierzętami: psami, królikami oraz resztą domowych pupili. Z tego względu kilkutygodniowe kociątko warto wystawiać na kontakt z udziałem różnych osób: dorosłych, dzieci, seniorów. Zwierzę należy też oswajać z nietypowymi odgłosami i przedmiotami tj. odkurzacz lub robot sprzątający, stojak na parasol czy deska do prasowania. By budować pozytywne skojarzenia związane z nowymi doświadczeniami, kota można nagradzać za spokojne zachowanie przekąskami oraz łagodnym tonem głosu. By zwierzę nie czuło się przestymulowane, w pierwszych tygodniach życia zaleca się ograniczenie liczby osób mających bezpośredni kontakt z kociątkiem.
Jak oswoić dorosłego kota, który się boi?
Oswajanie dorosłego kota będzie wymagać od Ciebie cierpliwości i sporo samozaparcia. By zwierzę nie wykazywało problemów behawioralnych w przyszłości, warto jednak podjąć tą misję! Dorosłemu kocurowi lub kotce, która się boi warto dać możliwość niespiesznego zapoznania z otoczeniem. Niech zwierzę
spokojnie obwącha każdy kąt i samo zdecyduje, w którym miejscu czuje się najbezpieczniej. Ponadto, kotu należy zapewnić spokojne, odosobnione miejsce. Może to być wspomniane już legowisko, klatka kennelowa,
składany kojec albo cały osobny pokój. W wybranym pomieszczeniu postaw miski z karmą i świeżą wodą, kuwetę oraz ulubione zabawki pupila. Zadbasz dzięki temu o podstawowe potrzeby zwierzęcia. By zwierzak poczuł się pewniej, w klatce czy legowisku umieść
ulubiony koc czy poduszkę przesiąkniętą zapachem pupila. To pomoże w stworzeniu atmosfery znanego i bezpiecznego otoczenia.
Na koniec upewnij się, że masz łatwy dostęp do pomieszczenia, w którym przebywa Twój ulubieniec. Przez to będziesz mógł na bieżąco monitorować jego samopoczucie. Unikaj jednak nadmiernego zakłócania spokoju zwierzęcia. W tym celu ogranicz interakcje z pupilem. Głaszcz go i drap za uszkiem tylko, gdy kot jest spokojny i zrelaksowany. Dobrym pomysłem są czułości po zabawie i posiłku. Jeśli zwierzę nie reaguje na te zachowania agresywnie, nagrodź go za to smaczkiem. Stopniowo wydłużaj czas spędzany na pieszczotach. Pamiętaj jednak, że nie wszystkie koty muszą być zwolennikami intensywnego głaskania. Respektuj więc granice swojego pupila i czerp, ile się da z momentów, w których zwierzę dobrowolnie przyzwala na bliższy kontakt.
Sprawdź, czy źródłem stresu nie jest kuweta
Brudna kuweta może być nie tylko siedliskiem zarazków, ale też źródłem stresu u kota. By do tego nie doprowadzić, kocią toaletę dobierz do preferencji swojego pupila. Jeśli podczas załatwiania się pupila stresuje obecność osób postronnych, możesz zdecydować się na kuwetę zamkniętą (krytą). Model tego typu sprawi, że zwierzę poczuje się bezpieczniej. Rozwiąże też ewentualny problem wynoszenia żwirku poza obręb kociego wc. Naturalną potrzebą kota po załatwieniu się jest zakopywanie nieczystości. By mu to umożliwić, do kuwety dobierz nie pylący żwirek. Korzystanie z niego powinno sprawiać kotu sporo przyjemności!
Strach nie ustaje? Podaj kotu naturalne środki uspokajające
Pupil nadal załatwia się poza kuwetą? W takim razie może sygnalizować, że czegoś się boi. Chroniczny lęk u futrzaka zniwelują leki uspokajające. Przed zastosowaniem bardziej inwazyjnych rozwiązań, warto sięgnąć po naturalne preparaty, np. oparte na ziołach takich jak
chmiel, waleriana, miłorząb lekarski, dziurawiec zwyczajny, kozłek lekarski czy działający odżywczo na układ nerwowy pupila
rozmaryn. Układ nerwowy nadwrażliwego mruczka mogą ukoić również syntetyczne odpowiedniki kocich feromonów, np. z listwy mlecznej albo feromony policzkowe frakcji F3 lub F4. Więcej
na temat adaptogenów kocich feromonów w formie sprayu, obroży czy dyfuzora kontaktowego napisaliśmy w odrębnym artykule.
Relaksująco na kota działa również powszechnie znana
kocimiętka. Tą roślinę z rodziny jasnotowatych możesz nabyć np. w formie ekstraktu w sprayu, w małym woreczku lub w formie zabawki dla kota. Zielona bylina o charakterystycznym zapachu działa na koty hipnotyzująco! Kocimiętka, znana również jako „nepeta" lub „mięta dla kotów" zawdzięcza swoje działanie kilku olejkom eterycznym zawartym w liściach. Wśród nich poziom stresu kotów reguluje szczególnie
nepetalakton oraz epinepetalakton. Na intensywność i trwałość działania kocimiętki wpływa również kwas nepetalowy, beta-kariofilen, neonepetalakton, tymol, nerol, geraniol, bitronelal i karwakrol. Kocimiętka wpływa nie tylko na zmysły kota. Postawiona na stole podczas grilla,
odstraszy komary, muchy, kleszcze, mszyce i inne natrętne owady. Masz smykałkę do ogrodnictwa? Z myślą o lękowym kotu kocimiętkę faassena czy nagą możesz zasadzić w swoim ogrodzie!
Chroniczny strach lub depresja u kota - sięgnij po środki farmakologiczne od weterynarza
Chroniczny stres, brak słońca, nuda albo powikłania po kastracji lub sterylizacji mogą prowadzić do długotrwałego stresu u kota. Obniżenie nastroju wywołane zabiegiem kastracji lub sterylizacji nazywamy często depresją kubraczkową albo kaftanikową. Geneza nazwy związana jest ze źródłem choroby - wywołanym, gdy kot jest zmuszony do noszenia tzw. ubranka pooperacyjnego (kaftanika) w celu ochrony szwów i ran po operacji przed intensywnym wylizywaniem. Choć większość zwierząt toleruje noszenie kaftanika przez kilka dni po zabiegu, niektóre koty mogą na to reagować silnym stresem.
Niezależnie od przyczyny, depresja u kota wymaga natychmiastowej konsultacji z weterynarzem oraz behawiorystą. By załagodzić jej skutki, lekarz weterynarii może przypisać mruczkowi leki psychotropowe o silnym działaniu uzasadnionym medycznie. Do częstych leków antydepresyjnych podawanych kotom należą benzodiazepiny. W zależności od dawki, mogą działać na pupila przeciwlękowo oraz lekko pobudzająco (przy mniejszym stężeniu) lub nasennie (przy większych dawkach). To dobre rozwiązanie, gdy zwierzę trzeba uspokoić w konkretnej sytuacji, np. wizytą u weterynarza czy w kocim hotelu. Leki na bazie benzodiazepin takie jak Alprazolam, Diazepam, Klonazepam czy Oksazepam najlepiej podać kotu około godzinę przed spodziewaną stresogenną sytuacją.
Czteropierścieniowe leki przeciwdepresyjne dla kota oraz farmaceutyki typu TCA i SSRI
Na rynku dostępne są też trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (w skrócie TCA). To leki należące do grup substancji blokujących wychwyt zwrotny noradrenaliny i serotoniny w komórkach nerwowych zwierzaka. Przez zwiększenie stężenia tych neuroprzekaźników w szczelinie synaptycznej objawy depresji u kota ustępują. Trójcykliczne leki przeciwdepresyjne lekarz weterynarii może przypisać mruczkowi lękowemu lub agresywnemu. Unikaj ich jednak, jeśli Twój pupil ma skłonności do nietrzymania moczu, arytmii lub problemów z wątrobą.
Twój kot wykazuje skutki utraty apetytu, sęku separacyjnego, bezsenności, agresji lub nietrzymania moczu? W takim wypadku lekarz może przypisać mu też selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (w skrócie SSRI). To leki bezpieczniejsze od pozostałych, które wykazują mniej skutków ubocznych. Działają stopniowo, dlatego mruczek powinien przyjmować je przez minimum 8. tygodni. Po tym czasie weterynarz powinien zmonitorować czy objawy takie jak zaburzenia lękowe, zachowania kompulsywne, lęk separacyjny albo znaczenie terenu moczem faktycznie ustąpiły.
Receptą na przewlekły stres kotki lub kocurka mogą być też czteropierścieniowe leki przeciwdepresyjne. Jedną z najpopularniejszych substancji aktywnych w grupie czteropierścieniowych leków przeciwdepresyjnych jest mianseryna. Mechanizm jej działania polega na zwiększeniu wydzielania u kota neuroprzekaźników takich jak noradrenalina, dopamina, serotonina i acetylocholina. Zalecane dawkowanie mianseryny wynosi 1-2 mg na kilogram masy ciała zwierzęcia. Pupil powinien ją przyjmować 2 razy dziennie, jednak nie dłużej niż 3 tygodnie. Inaczej może się od niej uzależnić!
Jak pomóc strachliwemu kotu - podsumowanie
Jak widać, na kocie lęki i fobie nie istnieje jedno remedium sprawdzone we wszystkich przypadkach. W walce ze strachem u kota młodego czy dorosłego kluczowym czynnikiem jest więc obserwacja zmian w jego zachowaniu. Reagując na nie na bieżąco, unikniesz ryzyka przekształcenia się chwilowego strachu kota w strach chroniczny, lęk separacyjny lub depresję. Z pomocą behawiorysty lub doświadczonego weterynarza możesz pomóc nawet najbardziej lękowemu i nadwrażliwemu na bodźce zewnętrzne pupilowi. Warto więc dołożyć wszelkich starań, by Twój futrzasty ulubieniec czuł się szczęśliwy, zdrowy i bezpieczny.
