Na co szczepimy psy i koty?

Na co szczepimy psy i koty?

Od setek lat psy i koty są bezwzględnie częścią życia ludzi. Mimo że zwierzęta te kiedyś pełniły trochę inną rolę w społeczeństwie, to do dzisiaj wiele aspektów interakcji z nimi pozostaje bez zmian. Każdemu właścicielowi zależy bowiem na zapewnieniu jak największego komfortu i długiego życia swojemu pupilowi. Aby to osiągnąć, nie można zapominać o kwestiach zdrowotnych, które tak samo dotyczą zwierząt, jak i ludzi. W wielkim świecie na naszych psich i kocich przyjaciół czeka wiele niebezpieczeństw. Dzisiaj pochylimy się nad kwestią szczepień u psów i kotów. Omówimy, dlaczego niektóre szczepienia są obowiązkowe a inne nie. Przybliżymy także nieco bardziej same choroby, przed którymi naszych pupili chronią szczepienia oraz zastanowimy się nad tym, na które szczepienia dodatkowe warto się zdecydować i kiedy.

Szczepienia u psów

Jak już mówiliśmy w Q&A, immunoprofilaktykę u psów można podzielić na szczepienia obowiązkowe i te dodatkowe. Program zasadniczy immunoprofilaktyki polega na szczepieniach na choroby bardzo niebezpieczne zarówno dla zdrowia psów, jak i ludzi. W skład obowiązkowych szczepień wchodzi szczepionka na nosówkę, parwowirozę, chorobę Rubartha i oczywiście wszystkim dobrze znaną wściekliznę.

Program szczepień najlepiej jest zacząć w 6. Tygodniu życia. Wtedy nasz pupil dostanie szczepionkę, która pomoże ochronić go przed nosówką i parwowirozą. Kolejna rewakcynacja powinna mieć miejsce między 9 a 10 tygodniem życia. Wtedy do „koktajlu” szczepionek dołącza także szczepionka przeciwko chorobie Rubartha. Ostatnia rewakcynacja powinna odbyć się między 13 a 16 tygodniem życia. Wtedy nasz pupil zostanie ponownie zaszczepiony tą samą mieszanką szczepionek, jak w 10 tygodniu życia. Powtarzanie szczepień na te choroby aż trzy razy z pozoru wydawać się może niepotrzebne i nad wyraz, ale jest bardzo dobry powód ku rewakcynacjom. Sam za siebie mówi fakt, że po podaniu 2 „dawki szczepionki”, skuteczna odpowiedź immunologiczna wytwarza się tylko u 70% psów. To oznacza, że nawet 3 z 10 psów, które przyjęły dwie szczepionki, może de facto nie być bezpieczna. Trzecia rewakcynacja zapewnia wytworzenie miana przeciwciał u 98% pacjentów.

Szczepionki przeciwko wściekliźnie w Polsce podaje się w 16 tygodniu życia. Ustawowo wymagane jest od właściciela, aby zaszczepił swojego pupila przeciwko wściekliźnie nie później niż 30 dni po ukończeniu 3 miesiąca życia przez pieska. Dodatkowo konieczne jest ponowne szczepienie psa nie rzadziej niż co 12 miesięcy. Takie szczepionki mogą bez problemu być łączone ze szczepieniami dodatkowymi.

Czym są choroby, przed którymi chronią szczepionki zasadnicze?

Zacznijmy od czegoś prostego. Czym dokładnie jest wścieklizna? Choroba ta powodowana jest przez wirusa z rodziny Lyssavirus, który jest wirusem RNA. Do przenoszenia tej choroby dochodzi przez w trakcie pokąsania lub kontaktu śliny z ranami, przez błony śluzowe oraz drogą kropelkową. Jak wygląda ta choroba u psów? Objawy i przebieg choroby są dosyć charakterystyczne i raczej nie ma wątpliwości, że wzbudzą one podejrzenia właściciela czy lekarza weterynarii. W zależności od postaci (cicha lub szałowa), wyróżniamy kilka okresów. Pierwszym z nich jest okres zwiastunowy. Charakterystyczne pobudzenie i zmiana zachowania występuje jednak dopiero w drugim okresie – fazie zwiastunowej. Wtedy u pupila można zaobserwować nadmierną aktywność ruchową, wycie, ochrypły głos, ślinienie, spaczone łaknienie, rozszerzenie źrenic, agresję, a nawet samookaleczanie. Ostatnim okresem wyróżnianym w trakcie przebiegu choroby jest okres porażeń. W tym czasie dochodzi do opadania żuchwy, wypadania języka, śpiączki i śmierci. W przypadku kotów faz choroby jest więcej, ale sam jej przebieg właściwie wygląda podobnie do sytuacji u psów.

Czym jest nosówka? Jest to choroba powodowana przez wirusa CDV, canine distemper virus. Objawy tej choroby mogą być różne. Generalnie choroba jest najbardziej niebezpieczna dla szczeniąt w wieku 3-6 miesięcy, kiedy to tracą odporność, którą otrzymały od matki. Silne osobniki raczej nie mają problemu z pokonaniem patogenu i choroba przyjmuje u nich postać łagodną lub bezobjawową. U tych mniej szczęśliwych osobników, wirus doprowadza do wystąpienia silnej gorączki, wymiotów i biegunki. Do tego dochodzą problemy oddechowe, które mogą doprowadzać do śmierci zwierzaka. W postaci łagodnej najbardziej widoczne są objawy związane właśnie z układem oddechowym. Zwierzak może kaszleć, gorzej oddychać i w dodatku walczyć z ropną wydzieliną wydostającą się z oczu i nosa. Dla suk ciężarnych wirus raczej nie jest dużym zagrożeniem, jednak sprawia, że ich ciąża jest zagrożona i może dochodzić do rozwinięcia wad neurologicznych lub problemów z układem odpornościowym. Obecność wirusa można szybko stwierdzić testem antygenowym na nosówkę, dostępnym w naszym sklepie. Dzięki niemu w warunkach domowych możemy w krótkim czasie ocenić, czy nasz pies cierpi na nosówkę. 

Parwowiroza u psów to kolejna choroba wirusowa, która przebiega w postaci ostrego, bardzo zaraźliwego zapalenia jelit i wywołana jest przez parwowirusa psów typu 2 – CPV-2. Do zakażenia tym patogenem dochodzi poprzez kontakt z kałem lub śliną chorego zwierzęcia. Oprócz tego szczenię może zachorować w trakcie rozwoju w macicy matki. Wirus CPV-2 wywołuje dwie formy kliniczne: sercową i jelitową. W tej pierwszej dochodzi do nagłych śmierci płodów lub małych szczeniąt w wyniku zapalenia mięśnia sercowego. Forma jelitowa występuje u zwierząt powyżej 8 tygodni życia. W trakcie walki z tym wirusem piesek może wykazywać objawy takie, jak: posmutnienie, biegunki, podwyższenie temperatury ciała (później ona spada poniżej normy), odwodnienie, spadek masy ciała i przyspieszenie oddechów. Do kompletu może także dołączyć dodatkowe powikłanie bakterii jelitowych, które dodatkowo osłabiają borykającego się z wirusem psa. Do diagnozy choroby wykorzystywanych jest szereg testów, na naszej stronie dostępny jest szybki test antygenowy na parwowirozę, dzięki któremu możemy samodzielnie przekonać się, czy zauważone przez nas objawy to parwowirus.

Choroba Rubartha, znana również jako rdzeniowy zanik mięśni (ang. canine degenerative myelopathy), to postępujące schorzenie układu nerwowego, które wpływa na koordynację ruchową zwierzęcia. Objawy choroby zazwyczaj pojawiają się u psów w średnim wieku i obejmują sztywność kończyn tylnych, trudności w chodzeniu oraz utratę równowagi. W miarę postępu choroby, pieski zaczynają tracić kontrolę nad kończynami i poruszają się z coraz większą trudnością, aż do całkowitego paraliżu. Niestety, na dzień dzisiejszy nie ma skutecznego leczenia choroby Rubartha, terapia tego schorzenia ogranicza się do ograniczenia objawów i poprawy jakości życia pupila.

Szczepienia dodatkowe u psów

Na początku najważniejsze jest zaznaczenie, że wybór antygenów i szczepień dodatkowych powinien być dokonywany na podstawie typu użytkowania psa. Pierwszą chorobą, na którą dostępne są szczepionki, będzie kaszel kennelowy. Tak właściwie ta jednostka chorobowa nazywa się „zakaźne zapalenie tchawicy i oskrzeli psów” i określenie to bardzo dobrze oddaje istotę choroby. Na tę chorobą składa się kilka patogenów, które razem dają określony obraz kliniczny. Naszemu pieskowi zagraża wirus parainfluenzy, adenowirus typu 2 i bakteria bordetella bronchiseptica. Najbardziej wrażliwe psiaki to te, które narażone są na kontakty z dużymi ilościami innych czworonogów. Będą to zarówno rasowe psy wystawowe, jak i psy hodowlane czy utrzymywane w psiarniach.

Leptospiroza to choroba dotykająca głównie psów myśliwskich, pracujących w terenie, mających często kontakt ze zbiornikami wodnymi i wodą.  Choroba ta objawia się problemami z układem pokarmowym – biegunką, wymiotami, ale także może wpływać negatywnie na wątrobę, nerki i powodować poważne komplikacje, skutkujące nawet krwotokami i gorączką. Leptospirozę powoduje więcej niż jedna konkretna bakteria, a szczepionka przeciwko jednej nie chroni przed drugą. Z tego powodu decyzja co do podanego antygenu powinna być podjęta na podstawie najczęściej występującej bakterii na danym terenie.

Herpeswiroza to kolejna choroba, przed którą może chronić dodatkowy program immunoprofilaktyczny. Jest ona istotna głównie u zwierząt przeznaczonych do rozrodu, ponieważ powoduje ona problemy z utrzymaniem ciąży i skutecznym użytkowaniem rozpłodowym samicy i samca.

Szczepienie przeciwko boreliozie powinno być szczególnie rozważane przez właścicieli psów myśliwskich i na terenach, na których choroba ta występuje endemicznie. Przenoszona przez kleszcze Bakteria Borrelia burgdoferi powoduje gorączkę, apatię, utratę apetytu, sztywność mięśni, bóle stawów oraz zapalenie naczyń krwionośnych.

Szczepienia u kotów

Podobnie jak u psów, nasi koci przyjaciele także mogą otrzymać szczepienia zasadnicze, czyli te podstawowe, jak i dodatkowe. W skład immunoprofilaktyki kotów wchodzi szczepionka na panleukopenię (FPV), herpeswirusa (FHV) oraz kaliciwirusa (FCV).

Pierwsze szczepienie kotków wykonujemy już między 8 a 9 tygodniem życia zwierząt. W zależności od sytuacji epizootycznej – czyli tego, jak wygląda występowanie danych chorób na terenie, w którym zwierzę żyje, podajemy mu szczepionki na FHV, FCV i FPV. Kolejne kroki ponownie zależą od sytuacji epizootycznej. W zależności od potrzeb zwierzę powinno być szczepione ponownie na te choroby co 2-4 tygodnie aż do 16 tygodnia życia. Jeśli nasz kociak przebywa lub pochodzi ze schroniska, częstotliwość podawania mu szczepionki powinna być dużo wyższa, a sama terapia winna zacząć się wcześniej. Takie zwierzęta zaczynamy szczepić już w 4 tygodniu życia i rewakcynujemy co 2 tygodnie aż do osiągnięcia wieku 16 tygodni. Na sam koniec kota spotyka jeszcze obowiązkowa rewakcynacja po 6 lub 12 miesiącach.

Czym są choroby, przed którymi chronią szczepionki zasadnicze u kotów?

Zacznijmy od bardzo dobrze znanej niektórym właścicielom panleukopenii. Panleukopenia u kotów to choroba wywoływana przez wirus panleukopenii (FPLV), który atakuje układ pokarmowy, krwiotwórczy i układ odpornościowy. Objawy obejmują brak apetytu, wymioty, biegunkę, gorączkę, osłabienie, a w cięższych przypadkach niedokrwistość, leukopenię i zapaść krążenia. Jest to choroba bardzo zaraźliwa i niebezpieczna, szczególnie dla kociąt i starszych kotów z osłabionym układem odpornościowym, ponieważ może prowadzić do śmierci. Szczególnie niebezpieczna jest w miejscach, w których jest większa ilość zwierząt – w schroniskach lub hodowlach. Diagnoza opiera się na testach laboratoryjnych takich, jak ten dostępny w naszym sklepie. Ten szybki test na zakaźne zapalenie jelit u kotów pozwoli w warunkach domowych szybko ocenić, czy objawy przez nas zaobserwowane są spowodowane przez panleukopenię. Właściwe leczenie polega na podtrzymaniu nawodnienia, podawaniu leków przeciwwirusowych i wspomagających, a także izolacji chorego zwierzęcia. Najlepszą ochroną przed chorobą jest szczepienie kotów.

Następnie przyjrzymy się herpeswirozie u kotów. Herpeswiroza u kotów to choroba wywoływana przez wirusa herpeswirusa kotów typu 1 (FHV-1), który atakuje błony śluzowe, oczy i układ oddechowy. Objawy obejmują kichanie, katar, zapalenie spojówek, zapalenie nosa, a w cięższych przypadkach zapalenie płuc. Jest to choroba bardzo zaraźliwa i niebezpieczna, szczególnie dla kociąt i starszych kotów z osłabionym układem odpornościowym, ponieważ może prowadzić do powikłań, takich jak zapalenie płuc, zapalenie rogówki lub ślepoty. W tym przypadku niestety leczenie polega tylko na podtrzymaniu nawodnienia, podawaniu leków przeciwwirusowych i wspomagających, a także izolacji chorego zwierzęcia. Ponownie najlepszą ochroną przed chorobą jest szczepienie kotów.

Czym jest kaliciwirus koci i dlaczego powinniśmy chronić przed nim zwierzęta? Kaliciwirus u kotów to choroba wywoływana przez wirusa kaliciwirusa kotów (FCV), który powoduje infekcję górnych dróg oddechowych i jamy ustnej u kota. Objawy obejmują kichanie, kaszel, katar, owrzodzenia w jamie ustnej, a także problemy z oddychaniem. W cięższych przypadkach wirus może prowadzić do zapalenia płuc, zapalenia stawów i utraty apetytu. Kaliciwirus jest bardzo zakaźny i rozprzestrzenia się drogą kropelkową, a zwłaszcza kocie kocięta i starsze koty z osłabionym układem odpornościowym są narażone na poważne powikłania. Leczenie polega na łagodzeniu objawów, takich jak podawanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, a także na podtrzymaniu nawodnienia. Najlepszą formą ochrony przed chorobą jest szczepienie kotów.

Dwie ostatnie choroby mogą być bardzo dobrze znane niektórym właścicielom kotów, ponieważ biorą one udział w rozwoju jednostki chorobowej zwanej kocim katarem. Choroba ta jest bardzo niebezpieczna i bez interwencji lekarza weterynarii bardzo często może skończyć się śmiercią kociaka.

Szczepienia dodatkowe kotów

W program szczepień dodatkowych u naszych kocich przyjaciół wchodzi kilka jednostek chorobowych, które są bardzo niebezpieczne i warto zastanowić się nad zabezpieczeniem pupili przed nimi. Dostępne są szczepienia na białaczkę kotów, chlamydiozę, wściekliznę i Bordetellę bronchisepticę.

Wszystkie z nich są bardzo często obecne w dużych skupiskach kotów, gdzie są praktycznie zawsze wykrywane i bardzo łatwo przenoszą się między zwierzętami. Najczęściej będą to właśnie schroniska lub hodowle, w których choroba występuje endemicznie. Częstotliwość szczepień zależy od choroby i rodzaju szczepionki, dlatego najlepiej jest zapytać o nie swojego lekarza weterynarii.

Podsumowanie

Zwierzęta rodzą się bardzo wrażliwe i bezbronne. Po części przed okrutnym światem chronią je rodzice i mleko matki, które zawiera przeciwciała. Ta ochrona jednak nie trwa wiecznie i po okresie ochronnym wystąpić może luka immunologiczna. W takiej chwili zwierzęta nie posiadają przeciwciał matczynych i muszą samodzielnie poradzić sobie z patogenami. Na szczęście istnieją szczepionki, które pozwalają na wytworzenie odpowiedzi immunologicznej bez faktycznego ciężkiego przechorowania zakażenia. Dzięki temu nasze pupile mogą bez zmartwień odkrywać świat i są bezpieczne. Należy jednak pamiętać o przestrzeganiu kalendarza szczepień i rewakcynacjach. Na niektóre choroby niestety nie wystarczy raz podać szczepionki, aby nasz pupil był bezpieczny do końca życia. 

Kacper Moliński
Ekspert weterynarii zoo24.pl